Erzurumlu İsmail Hakkı’nın Marifetname eserinde yer alan bilgileri uygulayarak karşılaştığımız kişilere bir bakışta karakter analizi yapmak mümkün.
Vücut Özelliklerine Göre Kişilik Analizi
Erzurumlu İsmail Hakkı‘nın meşhur Marifetname‘sinde yer verilen bilgilerden bir kısmı da vücut özelliklerine göre kişilik analizi konusuna dair. Her ne kadar bazı kısımları modern fizyonomi bilimi kapsamında tartışılabilir olsa da yine de yapılan tespitlerin önemli kısmının günümüzde dahi faydalı olabileceği muhakkak. Erzurumlu İsmail Hakkı, meşhur eserinde; fizyonomi ile ilgili bilgilerini şöyle paylaşıyor…
Ey aziz, hikmet ehli demişlerdir ki:
Boy
Boyu uzun olanların kalbi saf ve temiz olur. Kısa boylu olanların hileleri, aldatmaları çoktur. Orta boylu olanlar akıllı ve hoş huylu olurlar.
Saç
Saçları sert olan kimse, akılla atılganlığı bulur. Saçları yumuşak olan saf ve utanması az olur. Saçı sarı olanın işi, kibirlenme ve kızgınlıktır. Siyah saçlı olan sabırlıdır, onu ara. Kumral saç güzeldir, sahibi bedelsizdir. Saçı az olan lütufkar, anlayışlı ve nazik olur.
Kafa
Başı küçük olanın aklı azdır, gizli şeyin varsa ona söyleme. Kafası enli olan ahmaklık illetine tutuktur. Başının tepesi yassı olan keder çekmez. Başının derisi ince olan, hayır yapar, zarar vermez. Kel adama yaklaşma, kötü huylu olur, ondan sakın.
Boyun
Boynu çok uzun olanın olgunluğu az olur. Boynu ince olan cahil olur. Boynu kalın olan gece gündüz yiyici (obur) olur. Boynu kısa olanın hilesi çok olur. Boynu orantılı olanın işi iyilik yapmaktır.
Alın
Alnı dar olanın, içi de dar, sıkıntılı olur. Alnı yumru olan, çirkin ve kalın kafalı olur. Alnı enli olan kötü huylu olur, çünkü hastadır. Alnı normal olanı emin bil. Alnı buruşuksuz olan, şüphesiz tembel olur. Alnı uzun olan anlayışlı, az ise cömert olur. Kaşlarının arası buruşuk olan, üzüntü yükünü taşır.
Kulak
Kulağı çok büyük olan, bilgisiz ve tembel olur. Küçük kulaklı eğri, orta (normal) kulaklı doğru olur.
Kaş
Kaşının ucu ince olanın, işi gücü fitnedir. Kaşının kılları çok olanın, üzüntüleri de çok olur. Kaşı açık olan doğrudur, çatma olan eğridir. İnce kaşlı güzel olur, uzunu ise kibirli olmanın delilidir. Kaşı yay gibi olan, her zaman güzel olur.
Göz
Göz çukuru az olursa, o kibirli olmaya delildir. Siyah gözlüler itaatlidir. Kızıl gözlüler cesur olurlar. Gök gözlü olan zekidir. Ela gözlü olan edepli, terbiyeli olur. Küçük gözlü hafif. Büyük gözlü zarif, narin olur. Gözü yumru olan kıskanç, orta olan dost olur. Yarı kapalı göz ayıp, bakışı miskince olur. Köre yakın olma, sık bakan, emniyetli olmaz. Gözü şaşı adama bakma, çünkü o sana eğri bakar. Güleç gözlü olan güzeldir, kirpiği sık olan bedelsizdir.
Yüz
Büyük yüzlü olan illetlidir. Küçük yüz kibirlenmeye delildir. İnce yüzlü sevimli. Kalın yüzlü hor (sevimsiz) olur. Uzun yüzlü olanlar yalancı olurlar. Ekşi yüzlü, somurtkan olanların, sözlerinin çoğu acı olur. Yuvarlak yüzlüler, Ay’dan daha nurlu olur. Böyleleri çok güleç olur, onu gören muradını alır.
Çene
Çene kemiği ince olanın, aklı da hafif olur. Enli çenenin sahibi kaba olur. Çenesi normal olan, akıllı ve güzel olur.
Sakal
Uzun sakallı kişi hünersiz olur. Sık sakallı kişi kabadır, sohbetini de uzatır. Siyah ve az sakallı olmak zekaya delildir. Hiç kılı olmayan köse adamın hilesi çok olur. Sakalı değirmi olanın kemali de çoktur.
Beniz
Benzi kızıl olan terbiyeli olur. Benzi esmer olan da zeki olur. Benzi sarı olan illetli (hastalıklı) olur. Benzi siyaha çalan da tevekkelli (amaçsız) olur.
Burun
Burnu uzun olanın idraki (anlayışı) az olur. Kısa burunlu olanlar fazla korkak olur. Burun ucu top olan, neşeli olur. Burun ucu ağzına yakın olan adamdan sakın. Burun delikleri geniş olanın içi kibir ve kıskançlıkla doludur. Burun kanatlan dar olan kişide küsme ve inat çok olur. Burnu enli olan kimse şehvete tutkundur. Burnu eğri olan kimsenin düşüncesi, işi başarıya ulaştırmaktır. Kokusu hoş olanın, huyu da güzeldir, hoştur.
Ağız
Küçük ağızlı olan güzel ve fakat çok korkak olur. Büyük ağızlı cesur. Eğri ağızlı kötü olur.
Diş
İri dişliler, çok defa yaman işler yapar. Normal dişi olanların, işi hoş ve doğrudur.
Dudak
İnce ve kırmızı dudaklı kimse, söyleneni iyi anlar. Bil ki kalın dudaklının kızgınlığı ağırdır.
Ses ve Konuşma
Genizden söylenen sözler, kibirlenmeden olsa gerek. İnce sesli erkeklerin işi, kadına şehvet duymaktır. Erkek sesli kadınların çoğu yalan söyler. Çabuk konuşan, ince anlayışlıdır. Kaba sesli olanın gayreti ve yardımseverliği fazladır. Çatal sesli olan, halktan kötülük geleceğini sanır.
