Türkçe’de Söz Sanatları: Karşıtlık / Tezat Konu Anlatımı

Karşıtlık (Tezat), birbirinin zıddı olan duygu, düşünce ve durumları; aralarında bir ilgi kurarak aynı cümlede, mısra da veya beyitte kullanma sanatıdır. Karşıtlık sanatı, Türk edebiyatında sık sık kullanılan bir söz sanatıdır. Karşıtlıkta iki temel unsur vardır:

• Karşıt (K): Birbirinin zıddı olan duygu, düşünce veya durum
• İlgi (İ): Karşıt unsurlar arasında kurulan bağlantı

Karşıtlıkta karşıt unsurlar arasında ilgi kurulması, anlatımın etkisini artırır ve okuyucunun dikkatini çeker. Karşıtlıkta ilgi kurulması için genellikle şu yollar izlenir:

• Karşıt unsurlar arasında anlam ilişkisi kurulur. Örneğin:
  • Ağlarım ağlamaklı değilim
    Gülerim gülmekli değilim. Bu beyitte ağlamak ile gülmek karşıt duygulardır. Aralarında anlam ilişkisi kurulmuştur.
  • Gündüz geceye muhtaç
    Gece gündüze muhtaç. Bu beyitte gündüz ile gece karşıt durumlardır. Aralarında anlam ilişkisi kurulmuştur.
• Karşıt unsurlar arasında ses ilişkisi kurulur. Örneğin:
  • Gül dedin de soldu çiçekler
    Bülbül dedin de sustu bülbüller. Bu beyitte gül ile solmak, bülbül ile susmak karşıt kavramlardır. Aralarında ses ilişkisi kurulmuştur.
  • Yâr elinden ölsem de gam yemem yâr elinden
    Yeter ki yâr elinden öleyim de gam yemem yâr elinden. Bu beyitte ölmek ile gam yememek karşıt kavramlardır. Aralarında ses ilişkisi kurulmuştur.