Türkçe’de Söz Sanatları: İstiare – Eğretileme Konu Anlatımı

İstiare (Eğretileme), bir sözün benzetme amacıyla, başka bir söz yerine kullanılması sanatıdır. İstiare, teşbih sanatının iki temel unsurundan (benzeyen, kendisine benzetilen) sadece birinin kullanılmasıyla yapılır. İstiare, Türk edebiyatında sık sık kullanılan bir söz sanatıdır. İstiarede iki temel unsur vardır:

• Benzeyen (B): Benzetme yapılan varlık veya kavram
• Kendisine Benzetilen (KB): Benzetilen varlık veya kavram

İstiarede benzeyen veya kendisine benzetilen unsurlardan sadece biri kullanılır. Böylece benzetme anlamı kaybolmasın diye “benzetme yönü” de söylenir. İstiareler ikiye ayrılır:

• Açık İstiare: Sadece kendisine benzetilen kullanılır.
• Kapalı İstiare: Sadece benzeyen kullanılır.

Açık İstiare Nedir?

Açık istiare, teşbihin yalnızca “kendisine benzetilen” (güçlü) öğesi kullanılarak yapılan istiaredir. Açık istiarede benzeyen unsuru anlamak için kendisine benzetilen unsurun özelliklerini bilmek gerekir. Örneğin:

• Bir med zamanı gökyüzü kurşunla örtülü Bu cümlede gökyüzü bulutlara benzetilmiştir. Bulutların gri ve ağır görünümü kurşuna benzetilmiştir. Burada kurşun kendisine benzetilen unsur, bulutlar ise benzeyen unsurdur.
• Doya doya sevemedim kuzum Bu cümlede sevilen kişi kuzuya benzetilmiştir. Kuzunun masum ve sevimli olması sevilen kişiye verilen bir özelliktir. Burada kuzu kendisine benzetilen unsur, sevilen kişi ise benzeyen unsurdur.

Kapalı İstiare Nedir?

Kapalı istiare, teşbihin yalnızca “benzeyen” (zayıf) öğesi kullanılarak yapılan istiaredir. Kapalı istiarede kendisine benzetilen unsuru anlamak için benzeyen unsurun özelliklerini bilmek gerekir. Örneğin:

• Adam tilki gibi kurnaz. Bu cümlede adam tilkiye benzetilmiştir. Tilkinin kurnaz ve uyanık olması adama verilen bir özelliktir. Burada tilki benzeyen unsur, adam ise kendisine benzetilen unsurdur.
• Aslan parçası hiçbir korkusu yok. Bu cümlede cesur kişi aslana benzetilmiştir. Aslanın cesur ve güçlü olması cesur kişiye verilen bir özelliktir. Burada aslan benzeyen unsur, cesur kişi ise kendisine benzetilen unsurdur.