Metin Türleri: Masal

Masal, Türkçe’de kullanılan metin türlerinden biridir. Masal, olağanüstü olay ve varlıkların yer aldığı, zaman ve mekan kavramlarının belirsiz olduğu, genellikle ders verici nitelikte olan yazılardır. Masal türünün özellikleri, tarihi, çeşitleri ve örnekleri bu yazıda anlatılacaktır.

Masal Türünün Özellikleri

Masal türünün bazı temel özellikleri şunlardır:

• Masallar gerçekleşmesi olanaksız olan olayların doğaüstü karakterlerle işlenmesiyle oluşan bir edebi türdür. Masallarda cinler, periler, devler, cüceler gibi hayali karakterler çokça bulunur. Fakat bir masalda sıradan ve gerçeğe uygun kişiler de olabilir. Örneğin; Keloğlan, Kibritçi Kız, Prenses…
• Masalların geçtiği mekan ve zaman gerçekdışıdır olabileceği gibi belirsiz de olabilir. Masallarda mekan ve zaman belirtmek için genellikle “Bir yerde” veya “Bir zamanda” gibi ifadeler kullanılır.
• Masallar hayal gücünün ürünleridir. Masallarda öyküleyici anlatım kullanılır. Masalların okuyucuya öğretme amacı bulunur. Bu yüzden didaktik (öğretici) eserlerdir.
• Masallarda kullanılan dil yalın ve durudur. Uzun betimlemeler ve kapalı anlatım bulunmaz. Olayların anlatımında daha çok duyulan geçmiş zaman kipi olan “-miş” ya da geniş zaman kipi “-r” kullanılır.
• Masallar halkın oluşturduğu eserlerdir, bu yönüyle anonimdir. Masallar ağızdan ağıza, nesilden nesile aktarılmıştır. Bu nedenle masalların farklı versiyonları olabilir.
• Masalların konusu genellikle iyilik-kötülük, dürüstlük-yalancılık, alçakgönüllülük-kibir gibi zıt konulardan oluşur. Masallarda tema iyi ve kötü arasındaki mücadeleyi ele alır ve masalın sonunda iyiler ödüllendirilirken kötüler de cezalandırılmaktadır.
• Masallarda kalıp sözlere çokça yer verilir. Masalların başında çoğunlukla ”Bir varmış bir yokmuş” veya “evvel zaman içinde, kalbur saman içinde” gibi ifadeler kullanılır. Bu ifadelere “ tekerleme ” veya “ döşeme ” adı verilmektedir. Masalların sonunda ise “Elif dedim elif” veya “Peri masalı bu kadar” gibi ifadeler kullanılır.
• Masal; döşeme, serim, düğüm, çözüm, dilek olmak üzere 5 bölümden oluşur.

Masal Türünün Tarihi

Masal türünün ortaya çıkışı kesin olmamakla birlikte Hint mitolojisine ve Eski Yunan mitolojisine dayandırılır. İlk masalların sözlü olarak anlatıldığı ve yazılı kültürün gelişmesiyle birlikte yazıya geçirildiği düşünülmektedir. Masalların yazılı örneklerine Mısır, Mezopotamya, Çin, Hint ve İran gibi eski uygarlıklarda rastlanmaktadır. Masalların en ünlü derlemelerinden biri olan Binbir Gece Masalları ise Arap, Fars, Hint ve Türk kültürlerinin etkisi altında oluşmuştur.

Türk masalları ise Türk kültürünün en eski ürünlerindendir. Türk masallarının kökeni Orta Asya’ya kadar uzanmaktadır. Türk masalları, Türklerin yaşadıkları coğrafyalara göre farklılık göstermektedir. Türk masallarının en önemli özelliklerinden biri de destansı ögeler içermesidir. Türk masallarında kahramanlar genellikle olağanüstü güçlere sahiptir. Türk masallarında ayrıca hayvanlar, bitkiler, eşyalar ve doğaüstü varlıklar da konuşabilir.

Masal Türünün Çeşitleri

Masal türü, içerik ve biçim açısından farklı çeşitlere ayrılmaktadır. Masal türünün çeşitleri şunlardır:

• Edebi Masallar: Yazarı belli olan, yazılı olarak ortaya çıkan masallardır. Edebi masallarda yazarın kişiliği ve üslubu ön plandadır. Edebi masallarda genellikle ahlaki ve eğitici bir amaç vardır. Edebi masallara örnek olarak Charles Perrault’un Külkedisi, Grimm Kardeşler’in Kırmızı Başlıklı Kız, Hans Christian Andersen’in Küçük Deniz Kızı gibi eserleri verilebilir.
• Halk Masalları: Yazarı belli olmayan, sözlü olarak ortaya çıkan masallardır. Halk masalları halkın hayal gücünün ve yaşantısının yansımasıdır. Halk masallarında genellikle eğlendirici ve fantastik bir amaç vardır. Halk masallarına örnek olarak Keloğlan, Nasreddin Hoca, Karagöz-Hacivat gibi karakterlerin yer aldığı eserleri verilebilir.
• Hayvan Masalları: Başkahramanları hayvan olan masallardır. Hayvan masallarında hayvanlar insan gibi konuşur, düşünür ve davranır. Hayvan masallarında genellikle zeka, kurnazlık, güç gibi kavramlar işlenir. Hayvan masallarına örnek olarak La Fontaine’in fablları, Karacaoğlan’ın Tilki ile Leylek hikayesi verilebilir.