Fabl Türünün Özellikleri ve Çeşitleri

Fabl, Türkçe’de kullanılan metin türlerinden biridir. Fabl, hayvanlar, bitkiler veya cansız varlıklar arasında geçen ve sonunda bir ahlak dersi veren kısa öykülerdir. Fabl türünün özellikleri, tarihi, çeşitleri ve örnekleri bu yazıda anlatılacaktır.

Fabl Türünün Özellikleri

Fabl türünün bazı temel özellikleri şunlardır:

• Fabllerde kişiler genellikle kişileştirilmiş hayvanlar, bitkiler veya cansız varlıklardır. Bu kişiler insanların sahip olduğu ahlaki, sosyal veya psikolojik nitelikleri taşırlar. Fabllerde kişi betimlemesi yapılmaz. Kişilerin adları genellikle türlerini belirtir. Örneğin; tilki, aslan, karga gibi.
• Fabllerde olaylar gerçek hayata aykırı veya imkansızdır. Olaylar bir başlangıç, gelişme ve sonuç bölümünde işlenir. Olaylar genellikle iki kişi arasında geçer. Olayların geçtiği zaman ve mekan belirli veya belirsiz olabilir. Olayların anlatımında daha çok geniş zaman kipi kullanılır.
• Fabllerde hayal gücü ve yaratıcılık ön plandadır. Fabllerde anlatıcı, olayları kendi bakış açısıyla yorumlar ve okuyucuya aktarır. Anlatıcı kahramanlardan biri olabileceği gibi dışarıdan da olaylara bakabilir. Anlatıcı olayları yargılamaz, sadece aktarır.
• Fabllerde kullanılan dil akıcı, sade ve etkileyicidir. Uzun betimlemeler ve ayrıntılara fazla yer verilmez. Olayların anlatımında kısa ve sık konuşmalar vardır. Konuşmaların sonunda çoğunlukla ünlem işareti kullanılır. Fabllerde dilin seçimi, anlatıcının kişiliği, hedef kitlesi ve amacına göre değişebilir.
• Fabller edebi bir tür olduğu için sanat değeri taşırlar. Fabllerde tema, mesaj, sembol, imge gibi edebi unsurlar bulunur. Fabllerde tema, olayların altında yatan ana fikri ifade eder. Mesaj ise yazarın okuyucuya vermek istediği öğüt veya düşüncedir. Sembol ise somut bir nesne veya varlığın soyut bir kavramı temsil etmesidir. İmge ise duyulara hitap eden canlı ve güzel sözlerdir.
• Fabller okuyucuya hem eğlendirici hem de öğretici bir deneyim sunarlar. Fabller okuyucunun hayal gücünü geliştirir, duygu ve düşüncelerini zenginleştirir, yaşam tecrübesi kazandırır.

Fabl Türünün Tarihi

Fabl türünün ortaya çıkışı kesin olmamakla birlikte Hint mitolojisine ve Eski Yunan mitolojisine dayandırılır. İlk fabllerin sözlü olarak anlatıldığı ve yazılı kültürün gelişmesiyle birlikte yazıya geçirildiği düşünülmektedir. Fabllerin yazılı örneklerine Mısır, Mezopotamya, Çin, Hint ve İran gibi eski uygarlıklarda rastlanmaktadır. Fabllerin en ünlü derlemelerinden biri olan Ezop Masalları ise Yunanlı köle Ezop’un anlattığı fabllerden oluşmaktadır.

Türk fablleri ise Türk kültürünün en eski ürünlerindendir. Türk fablleri, Türklerin yaşadıkları coğrafyalara göre farklılık göstermektedir. Türk fablleri, Türklerin inanç, gelenek, görenek, ahlak ve zeka dünyasını yansıtmaktadır. Türk fabllerinin en önemli özelliklerinden biri de mizah unsuru içermesidir. Türk fabllerinde kahramanlar genellikle hayvanlardır. Türk fabllerinde en çok kullanılan hayvanlar tilki, kurt, tavşan, aslan, karga, horoz ve eşektir.

Türk fablleri sözlü edebiyatın bir ürünü olarak uzun süre yaşamıştır. Yazılı edebiyata geçen ilk fabl örneği ise Dede Korkut Hikayeleri’dir. Bu hikayelerde bazı bölümler fabl niteliği taşımaktadır. Cumhuriyet döneminde fabl türü daha çok çocuk edebiyatında yer almıştır.

Fabl Türünün Çeşitleri

Fabl türü, içerik ve biçim açısından farklı çeşitlere ayrılmaktadır. Fabl türünün çeşitleri şunlardır:

• Manzum Fabl: Fabllerin şiir biçiminde yazılan çeşididir. Genellikle hece ölçüsü kullanılır. Manzum fabllerde uyak ve aheng önemlidir. Örneğin; La Fontaine’in Ezop Masalları’nın çevirileri manzum fabldir.
• Nesir Fabl: Fabllerin düz yazı biçiminde yazılan çeşididir. Nesir fabllerde dil sade ve akıcıdır. Örneğin; Ezop’un orijinal metinleri nesir fabldir.
• Karışık Fabl: Fabllerin hem manzum hem de nesir biçiminde yazılan çeşididir. Karışık fabllerde genellikle olay nesir olarak anlatılırken mesaj manzum olarak verilir. Örneğin; Dede Korkut Hikayeleri’ndeki bazı bölümler karışık fabldir.