Destan Türünün Özellikleri

Destan, Türkçe’de kullanılan metin türlerinden biridir. Destan, milletlerin tarihinde meydana gelmiş ve o milleti bir şekilde etkilemiş olayları şiirsel bir dille anlatan yazılardır. Destan türünün özellikleri, tarihi, çeşitleri ve örnekleri bu yazıda anlatılacaktır.

Destan Türünün Özellikleri

Destan türünün bazı temel özellikleri şunlardır:

• Destanlar söyleyeni belli olmayan anonim eserlerdir. İçinden çıktığı milletin ortak özelliklerini yansıtırlar.
• Destanlar genellikle şiirsel olarak yazılmışlardır. 8-11 heceli dizelerden oluşurlar. Kafiye ve redif kullanılır. Bazı destanlarda aliterasyon ve paralelizm gibi söz sanatlarına da rastlanır.
• Destanlarda tarihi ve sosyal olaylar ortaya çıkmalarını sağlamıştır ve oradan beslenmişlerdir. Destanlardan tarihi kaynak olarak faydalanılabilir.
• Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar bir aradadır. Doğaüstü varlıklar, mitolojik unsurlar, efsanevi kahramanlar gibi unsurlar bulunur.
• Destanlarda toplumun derinden etkilemiş, toplumda iz bırakmış önemli olaylar anlatılır. Genellikle kahramanlık, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve vatan sevgisi gibi temalar işlenir.
• Destanlarda kahramanlar olağanüstü özelliklere sahiptirler. Kahramanların yanında onlara yol gösteren bilge karakterler de yer alır. Kahramanlar genellikle bir soyun veya bir ulusun temsilcileridir.
• Destanlarda söyleyişi coşkuludur. Söyleyende heyecan uyandıran bir üslup kullanılır.

Destan Türünün Tarihi

Destan türünün ortaya çıkışı kesin olmamakla birlikte ilk çağlardan itibaren var olduğu kabul edilir. Destanlar, mitlerden sonra en eski ikinci tür olarak kabul edilir. Yazının icadından önce sözlü olarak anlatılan destanlar, yazının icadından sonra yazılı hale getirilmiştir.

Türk edebiyatında ise destan türü çok eski bir geçmişe sahiptir. Türk destanları, Türk milletinin tarihini, kültürünü, inancını yansıtan önemli kaynaklardır. Türk destanları, içinde doğdukları coğrafya ve iklimin etkisiyle farklı özellikler gösterirler.

Türk destanları iki gruba ayrılır:

• Doğal Türk Destanları: Milletin yaşadığı büyük olayların sonucunda doğal olarak ortaya çıkan destanlardır. Sözlü kültür ürünüdür. Anonimdir. Olağandışı unsurlar içerir. Örneğin; Alp Er Tunga Destanı, Şu Destanı, Ergenekon Destanı, Er Manas Destanı gibi.
• Yapma Türk Destanları: Bireysel yazarlar tarafından yazılan destanlardır. Yazılı kültür ürünüdür. İmzalıdır. Olağan unsurlar içerir. Örneğin; Selçukname, Üç Şehitler Destanı, Cengizname gibi.