Ağca Han: Efsanedeki Bey

Bir yıl fırtınalı bir günde kız yine yola çıkar ama esinti kavalın ezgilerini alıp farklı yönlere götürdüğü için sesin ne yandan geldiğini anlayamaz.

Bazı halk anlatılarında adı geçen efsanevi kişi. Erkek çocuğu olmayan Ağca Han (Anadolu’daki söylencelerde Ağca Bey) çok güzel olan tek kızıyla evlenmek isteyenleri ona layık görmez. Eski Türk geleneği uyarınca defalarca kaçırmaya çalıştıklarında ise zaten küçüklüğünden beri iyi bir savaş eğitimi almış olan kızını erkek kılığına sokar. Bir kaç yıl sonra baharda sürülerini Akdağ’a çıkaran bir çoban, dolunaylı bir gecede kavalını öyle bir çalar ki kız büyülenmiş gibi uyanır ve sese doğru gider. Görür görmez de çobana aşık olur. Ama babası aklına gelince korkarak atına atlayıp gider. 

Diyar diyar gezen çoban, kızı bulamayınca obasına geri döner. Ancak ertesi yıl yine Akdağ’a gelir. Kız, çobanın kavalını duyar duymaz atına atlayıp bir kez daha sese doğru gider ve onun yanına varır. Ertesi yıllarda yine böyle buluşurlar. Bir yıl fırtınalı bir günde kız yine yola çıkar ama esinti kavalın ezgilerini alıp farklı yönlere götürdüğü için sesin ne yandan geldiğini anlayamaz. Rüzgarın oyunuyla şaşırarak farkına varmadan yolunu yitirir. (Burada rüzgar aldatıcı bir motif olarak görünür.) Uzaklaşan kaval sesiyle yanlışlıkla Akdağ’ın (Ağ Kayalar’ın) tepesine yönelir. Bir uçuruma vardığının farkına bile varmadan aşağıya Ak Irmağa (veya Ak Göle) düşerek boğulur. Çoban da yiter gider, kimse ondan haber alamaz. 

Farklı adlarda yinelenen bir biçimde Ak / Ağ sözcüğünün kullanılması ve suyun asıl belirleyici olarak en sonda ortaya çıkışı arasındaki bağlantı asıl belirleyicidir ve Ak rengin su ile özdeşleştirilmesinin en güzel örneklerinden birisini ortaya koymaktadır. Van Gölü’ndeki Aktamar (Akdamar/Ahtamar) Adası’nda bir kilisede babası tarafından korunan kızın öyküsü de benzerdir ancak orada boğulan kişi suya düşen / bırakılan feneri takip eden delikanlıdır.

Not: Ağca Han, Ak Ata ile karıştırılmamalıdır.

Eşdeğer: Akca Han, Akça Han, Ağça Han, Ahça Han

Kaynak: Deniz Karakurt, Türk Söylence Sözlüğü 

Keşfet
1 Comment
  1. […] Ağca Han ile […]