1934 yılında Bursa ve Aydın başta olmak üzere Türkiye’nin batı bölgeleri leyleklerle ve kartallar arasında vuku bulan ve haftalarca süren inanılmaz bir savaşa sahne oldu.
Leylek Kartal Savaşı 1934: 1934 yılının yaz aylarında başta Bursa ve Aydın olmak üzere Marmara ve Ege bölgesindeki bazı şehirler, eşine az rastlanır bir hava savaşına tanık oldular. Bu savaşı diğerlerinden ayıran özellik; insanlar arasında değil; leyleklerle kartallar arasında gerçekleşen bir savaş olmasıydı…
Leylek Kartal Savaşı ve Başlama Nedeni
Leylek Kartal Savaşı Doğru mu? Zamanın gazete haberleri ve söz konusu olayı hatırlayan kişilerden edinilen bilgilere göre leyleklerle kartalların efsanevi savaşının başlangıç ve seyri şu şekilde gelişmiş: Marmara’da bir ikindi vakti; Uludağ zirvelerinden indikleri tahmin edilen 6 kartalın, Bursa Orhangazi ilçesinde bir leylek yuvasına saldırdığı görüldü. Kartallar, anne ve baba leylekleri hemen oracıkta öldürüp, 4 yavruyu ise pençelerine alıp, muhtemelen kendi yavrularına yedirmek üzere kaçırdılar.
Bu sıradan bir doğa olayı gibi görünen hadisenin üzerinden birkaç gün geçmesinin ardından yine bir grup kartalın, yine Orhangazi‘de başka bir leylek yuvasına saldırdığı gözlemlendi. Ancak bu sefer kartalların saldırmak amacıyla geldikleri yuva boştu. Leylekler sanki bu saldırının istihbaratını önceden almış gibi yavrularını güvenli bir yere saklamışlardı bile.
Sonra benzer haberler şehrin her yerinden gelmeye başladı. Kartallar gruplar halinde leylek yuvalarına saldırıyordu. Birkaç gün sonra ülkenin dört yanından Bursa ve Aydın taraflarına yüzlerce leylek akın etti. Aynı şekilde kartallar da toplanıyordu. İnsanlar çevrelerinde leylek ve kartal sayısının olağanüstü arttığının farkındaydı. Gökyüzünde sıra dışı bir hareketlenme vardı.
Leylek Kartal Savaşı Patlak Veriyor
Leylek ve kartalların bu şekilde aynı bölgeye toplanması iki ay kadar sürdü. Ağustos ayına gelindiğinde Aydın şehrinde Menderes deltasında inanılmaz bir savaş başladı. Havada amansız bir mücadele vardı. Bir tarafta leylekler, diğer tarafta kartallar. Halk başı yukarıda bu savaşı izliyordu. Kartallar güçlü pençeleriyle, leylekler de uzun gagalarıyla rakiplerine olabildiğinde zarar vermeye çalışıyorlardı.
Bu benzersiz savaşı aşağıdan şaşkınlıkla izleyen insanların gönlü ise leyleklerden yanaydı. Sözü edilen bölgeler, o zamanlar tarımsal üretim konusunda Türkiye’nin en önde gelen kısımları idi. Günümüzde; söz konusu şehirler artık daha çok sanayi ve turizmle öne çıkıyor olsalar da tarımdaki ağırlıklarını halen korumaya devam ediyorlar. Leylekler ise bilindiği gibi tarlalara dadanan yılan, fare hatta bazen köstebek gibi zararlılarla mücadelede çiftçilerin doğal müttefikleriydi.
Dolayısıyla; vuku bulan savaşta köylülerin ellerinden geldiğince leyleklere yardım etmeye çalışmaları oldukça normaldi. Anlatılanlara göre; köylüler, yaralanıp yere inen leylekleri tedavi etmeye çalışıyorlardı. Nineler yaralı leyleklerin başında dua ediyordu. Hatta Kızılay’ı göreve çağıranlar bile oluyordu. Kimileri ağaçlara tırmanıyor, yuvalardaki yavru leyleklere yiyecek ulaştırıyordu. Ordunun bu savaşa müdahale etmesini isteyenler bile vardı.
Leyleklerin Savaş Taktikleri
Ama günler geçiyor, savaş sürüyordu. İki taraf da kayıplar veriyordu. Daha da ilginci hem leyleklere hem de kartallara ülkenin değişik yerlerinden sürüler halinde takviye geliyordu. Herkes birbirine soruyordu. Bu savaşı kim kazanacak? Kartallar güçlüydü ama leylekler sayıca üstündü. Üstelik daha organize idiler. Genç leylekler kartalları yoruyor, tecrübeli yaşlılar ise yorulan kartala öldürücü darbeyi vuruyordu. Ayrıca insanların yardımı nedeniyle leylekler yerleşim birimlerine yakın bölgelerde savaşıyordu. Kartalların savaşı ormanlık, dağlık alanlara çekmesine izin vermiyorlardı.
Leylek Kartal Savaşını Kim Kazandı
Az önce yukarıda okuduklarınız bir kurgu, hikaye ya da eğlence olsun diye uydurulmuş bir haber değil. Gerçekten yaşanmış garip ama gerçek bir olay. 1934 yılında binlerce insanın izlediği ve Cumhuriyet gibi Türkiye’nin en eski gazetelerinden biri dahil pek çok gazetede haber olmuş bir savaş bu. Hatta o günlerde Türkiye’de bulunan New York Times gazetesinin muhabirinin dahi Amerika’ya bu haberi geçtiği söylenir.
18 Ağustos 1934 tarihli The Times gazetesinde, Times İstanbul muhabirinin haberi şöyle aktarılmış: “300 leylek ve 600 kartal arasında olağandışı bir savaş. Ne kadar olduklarını saymakla iyi bir iş çıkarılmış. Olay yeri Bursa yakınında Orhangazi adlı bir yer. Düşmanlıklar 6 kartalın bir leylek yuvasına saldırıda bulunmalarıyla başlamış. Anne ve baba leyleği öldürerek yavruları alıp götürmüşler.
Birkaç gün sonra yine aynı kötü niyetle başka bir yuvaya yönelmişler ama yuva boşmuş: Yavrular önceden güvenli bir yere taşınmış, anne baba kuşlar ise uçuştaymış. O sırada leylek grubu harekete geçmiş. Leylekler ülkenin dört bir yanından toplanmaya başlamışlar. Yeterli çoğunluğu sağlayarak, bütün genç leylekleri güçlü bir koruma duvarı ardında tutarak kartalları bulmak üzere harekete geçmişler.
Kartallar bunu nasıl gözetledi veya nasıl toplanıp bir araya geldiler bu bildirilmemiş ama bir şekilde uzun süren bir çarpışma başlamış. Sonuçta zafer 12 ölü ve 50 yaralı bedeline leyleklerin olmuş. Kartallardan ise 20 ölü olduğu kaydediliyor.”
Leylek Kartal Savaşına Dair Gazete Haberleri
1959 Yılında Aydın Semalarında 2. Leylek Kartal Savaşı
1959 yılında da benzer bir savaşın daha Türkiye semalarında yaşandığına dair bir diğer haber ise Hürriyet Gazetesi’nden. 12 Temmuz 1959 tarihli Hürriyet Gazetesi, inanması güç hadiseyi sütunlarına “Savaşan Leylek ve Kartallar Takviye Alıyor” başlığıyla taşırken, konuyla ilgili detayları ise okurlarıyla şöyle paylaşmış:
“Aydın – Üç gündür devam eden leylek-kartal savaşında bugün leylekler üstünlük elde ettiklerinden ilk defa olarak 30 – 40 kadar leylek şehre gelmiş, bütün yuvalara uğrayıp yavruları ile meşgul olmuşlardır. Giriştikleri mücadeleden almış oldukları yaralarla yuvalarına dönen ana leylekler, ölmüş olan yavrularını dışarıya attıktan sonra uçup gitmişlerdir. Bu leyleklerden bazılarının yaralı olduğu görülmüştür. Halk, leylek yavrularına yardıma devam etmektedir. Menderes Nehri yakınında çalışan ziraatçiler bu sabah 2.000 kadar leyleğin savaşanlara yardıma geldiklerini bildirmişlerdir.”
Haberin devamında ise gazete “Kartalları Takviye” başlığı ile şu bilgileri okurlarına duyuruyor: “Bursa -Bu sabah şehrimiz üzerinden 50 kadar kartal, Ege istikametine uçup gitmiştir. Bunların Aydın’daki savaşa gittikleri anlaşılmaktadır.”
Tarsus Semalarında 3. Leylek Kartal Savaşı – 1967
Yine benzer şekilde bir diğer leylek kartal savaşının ise 1967 yılında Tarsus semalarında gerçekleştiği anlaşılıyor. 10 Ağustos 1967 tarihli AAP – Reuters muhabiri, haberi “Tarsus yakınındaki bir vadinin üzerinde leyleklerle yaptıkları bir hava savaşını kaybeden yüzlerce kartal dün Kıbrıs’a doğru uçtu. Savaştan sonra 50 kartal yerde ölü bulundu. Görgü tanıklarına göre; pek çok kartalın yaralandığı kıyasıya savaş ‘leyleklerin beklenmedik zaferi’ ile sonuçlandı. Leyleklerin kayıpları bilinmiyordu. Balıkçılar ise denizde su yüzünde sürüklenen 5 leylek ölüsü ve 17 kartal ölüsü bulduklarını bildirdi.” şeklinde geçmiş.
Tarihteki Diğer Büyük Hayvan Savaşları
Yukarıda anlatılan leylek kartal savaşının benzerlerinin daha önce başka yerlerde de yaşanmış olduğuna dair bazı kayıt yahut iddialar daha mevcut. Birkaçı şunlar…Meşhur seyyah Marco Polo’nun anlattığına göre; vaktiyle Hindistan civarında fillerle kaplanlar arasında da büyük bir savaş yaşanmış. Fillerin galip geldiği bu savaşta, ölen kaplanların sayısı 7000’e vardığı gibi filler de savaş alanında 1500 kadar ölü bırakmışlar.
Konuyla ilgili bir diğer rivayet ise Kongo’dan: Bir sabah Kongo köylerden birinde büyük gürültülerle uyanan yerliler, yakındaki gölün kenarında timsahlarla balıkçıl kuşlarının savaşına şahit olmuşlar. Söz konusu savaş birkaç gün sürmüş. Nihayetine sayısı tespit edilemeyen miktarda balıkçıl kuşu ölürken göldeki; istisnasız bütün timsahların kör olduğu tespit edilmiş.
Rivayetlere göre; Türkiye’deki leylek-kartal savaşının bir benzeri de 1929 yılında Nil Nehri’nin kaynaklarından birinin yakınlarında vuku bulmuş. Dokuz ay kadar uzun bir süre zarfında devam eden bu büyük savaşın galibi ise leylekler olmuş ve kartallar yenilgiyi kabul ederek, bölgeyi sürüler halinde terk etmişler.
